LIFE – AgrOassis: έργο για την αντιμετώπιση της Ερημοποίησης και την Προστασία της Γεωργίας από την Κλιματική Αλλαγή

Βελτίωση του εδάφους με φυτοκάλυψη και πρακτικές μηδενικής ή ελάχιστης κατεργασίας του εδάφους

Το έργο LIFE-AgrOassis στοχεύει στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι γεωργικές εκτάσεις της Κύπρου. Συγκεκριμένα, οι καλλιεργητικές εκτάσεις στην Κύπρο, χαρακτηρίζονται από χαμηλούς ρυθμούς διείσδυσης του νερού, κακή δομή και είναι ευάλωτα στη διάβρωση και την ερημοποίηση, χαρακτηριστικά που επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή. Οι παραδοσιακές πρακτικές άροσης, σε αροτραίες καλλιέργειες στην Κύπρο, επιδεινώνουν αυτά τα φαινόμενα επιταχύνοντας τη διάβρωση και υποβαθμίζοντας την ποιότητα του εδάφους. Με την προώθηση μεθόδων μηδενικής και μειωμένης κατεργασίας του εδάφους, το έργο αποσκοπεί στη μείωση της συμπίεσης του εδάφους, στη βελτίωση των ποιοτικών χαρακτηριστικών του εδάφους και την προστασία της βιοποικιλότητας, καθώς και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του εδάφους σε ασθένειες. Αυτές οι πρακτικές εμπλουτίζουν το έδαφος με οργανική ύλη, αυξάνουν την ικανότητα του να συγκρατεί νερό, μειώνοντας τα φαινόμενα διάβρωσης και το κόστος παραγωγής. Έχουν ως αποτέλεσμα σημαντική εξοικονόμηση κόστους σε καύσιμα, εργασία και συντήρηση εξοπλισμού, μειώνοντας έτσι τις εκπομπές άνθρακα. Επιπλέον, η διατήρηση των υπολειμμάτων των καλλιεργειών στα χωράφια μετά τη συγκομιδή, συμβάλλει στην προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και τις ακραίες θερμοκρασίες. Αυτές οι πρακτικές είναι κρίσιμες για την αποτροπή της ερημοποίησης και τη διασφάλιση της υγείας του εδάφους. Τέλος, οι πρακτικές μηδενικής κατεργασίας του εδάφους ευνοούν τη βιοποικιλότητα των αρθροπόδων, τα οποία συμβάλλουν στο φυσικό έλεγχο των επιβλαβών οργανισμών.

Οι καλλιεργητές σιτηρών συνήθως προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν την παραγωγή άχυρου για ζωοτροφή αφήνοντας συχνά ελάχιστα φυτικά υπολείμματα για την προστασία του εδάφους. Αυτό έχει ως συνέπεια την αυξημένη και ερημοποίησης, την υποβάθμιση του εδάφους και την απώλεια υγρασίας Η διατήρηση της φυτοκάλυψης στο χωράφι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μπορεί να μετριάσει σημαντικά τις ακραίες θερμοκρασίες και να ενισχύσει την υγρασία του εδάφους, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση της ερημοποίησης.

Στόχος της δράσης είναι αλλαγή της αντίληψης των αγροτών για τη διαχείριση της γης στην Κύπρο και την Ελλάδα. Στην Κύπρο, προωθείται η εφαρμογή της μειωμένης κατεργασίας του εδάφους, που περιλαμβάνει περιορισμένο όργωμα πριν την σπορά. Στην Ελλάδα, θα ενισχυθεί η προώθηση της πρακτικής μηδενικής κατεργασίας του εδάφους. Αναμένεται, επίσης, ότι οι αγρότες θα επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα της φυτοκάλυψης (mulching) με φυτικά υπολείμματα των ζιζανίων και των αγριων χόρτων. Αυτή η πρακτική εφαρμόζεται και λειτουργεί συμπληρωματικά με τις πρακτικές μηδενικής ή μειωμένης κατεργασίας του εδάφους, μεγιστοποιώντας τα οφέλη για το έδαφος και τις καλλιέργειες. Αναμένεται επίσης ότι οι αγρότες θα αποκομίσουν οφέλη από τα πλεονεκτήματα της εδαφοκάλυψης με τα φυτικά υπολείμματα που προκύπτουν από τον μηχανικό έλεγχο των ζιζανίων, μια πρακτική που θα εφαρμόζεται παράλληλα με τα συστήματα ελάχιστης ή μη επέμβασης.

Εφαρμογή πρακτικών μηδενικής και ελάχιστης κατεργασίας του εδάφους και φυτοκάλυψης

Σε αροτραίες καλλιέργειες και ελαιώνες στην Κύπρο και τη Θεσσαλία:
Η υπέργεια βιομάζα της άγριας βλάστησης θα αποψιλωθεί μηχανικά με τη χρήση χορτοκοπτικού ή άλλου κατάλληλου εργαλείου αποφεύγοντας το όργωμα. Τα υπολείμματα της κομμένης βλάστησης θα αξιοποιηθούν για τη δημιουργία φυτοκάλυψης (mulch), συμβάλλοντας στη διατήρηση της υγρασίας και της θερμοκρασίας του εδάφους .

Σε χωράφια με σιτηρά στην Κύπρο, θα πραγματοποιηθεί επιφανειακή κατεργασία του εδάφους με δισκοσβαρνα για να καταστραφούν οι ρίζες των ζιζανίων. Στη Θεσσαλία, θα αξιοποιηθεί η επιτυχημένη εφαρμογή της μηδενικής κατεργασίας του εδάφους στο πλαίσιο προηγούμενου ευρωπαϊκού έργου, και τα χωράφια που συμμετέχουν στο έργο LIFE-AgrOassis θα σπαρθούν χωρίς κατεργασία του εδάφους, χρησιμοποιώντας ειδικό μηχάνημα σποράς μηδενικής κατεργασίας.

Κατά το πρώτο έτος υλοποίησης του έργου, στην Κύπρο εφαρμόζονται πρακτικές μειωμένης κατεργασίας εδάφους σε 30 εκτάρια σιτηροκαλλιέργειών, ενώ στη Θεσσαλία, 10 εκτάρια στην Καρδίτσα έχουν ενταχθεί στις πρακτικές μηδενικής κατεργασίας του LIFE-AgrOassis.

Στους ελαιώνες της Κρήτης:
Οι παραγωγοί θα διαχειρίζονται τα ζιζάνια με χορτοκοπτικά μηχανήματα. Τα υπολείμματα της κομμένης βλάστησης θα παραμένουν και θα λειτουργούν ως φυτοκάλυψη (mulch) στην επιφάνεια του εδάφους.
Η εφαρμογή αυτής της δράσης στην Κρήτη θα ξεκινήσει το 2024.

Βελτιστοποίηση του συστήματος παρακολούθησης διαχείρισης ζιζανίων και αποτελεσματική πιστοποίηση καλλιέργειας με μεθόδους τηλεπισκόπησης

Ο στόχος της δράσης αυτής είναι η βελτιστοποίηση του συστήματος παρακολούθησης διαχείρισης ζιζανίων και η αποτελεσματική πιστοποίηση καλλιεργειών με τηλεπισκόπηση. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα αξιολογηθούν διάφορες τεχνικές τηλεπισκόπησης με στόχο να σχεδιαστεί μια μεθοδολογία έυκολη στην αναπαραγωγή και την εφαρμογή της από τους δημόσιους φορείς. Οι τεχνικές, αυτές, περιλαμβάνουν την ανάλυση δεδομένων τηλεπισκόπησης από διάφορα όργανα πολύ υψηλής ανάλυσης, όπως δορυφόρους (π.χ. Copernicus Sentinel 2 & 3, ikonos) και Drones που μπορούν να παρέχουν χωρικά δεδομένα υψηλής ανάλυσης. Παρόλο που αυτά τα όργανα μπορούν να προσφέρουν πολύτιμα δεδομένα για την έρευνα, διαφέρουν σε προδιαγραφές και η χρήση τους είναι συχνά περίπλοκη, και χρονοβόρα για τους φορείς που χρειάζονται γρήγορες και ακριβείς μεθόδους για τη λήψη αποφάσεων.

Στο πλαίσιο αυτής της δράσης, θα ληφθούν εποχιακά και μηνιαία δεδομένα τηλεπισκόπησης και θα αναλυθούν με τη χρήση διαφόρων εργαλείων (eCognition, ArcGIS, Pix4D). Δείκτες βλάστησης (π.χ. NDVI, EVI) και χωρικές εικόνες υψηλής ανάλυσης θα αξιολογηθούν για την καλύτερη αναγνώριση και ταξινόμηση των διαφόρων παραμέτρων του αγροτεμαχίου (π.χ. διάβρωση του εδάφους, φυτική κάλυψη εδάφους, ικανότητα συγκράτησης στερεής υγρασίας). Τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών θα επικυρωθούν στο πεδίο. Θα γίνει χρήση συμπληρωματικών δεδομένων από άλλα εργαλεία, όπως το DIONE (https://dione-project.eu), που δοκιμάζεται επί του παρόντος από τον Κυπριακό Οργανισμό Αγροτικών Πληρωμών (ΚΟΑΠ).

Αποτέλεσμα της δράσης θα είναι η ανάπτυξη μιας λεπτομερούς μεθοδολογίας που θα παρέχει καθοδήγηση στους εθνικούς φορείς για τη βελτίωση της παρακολούθησης της διαχείρισης των ζιζανίων. Αυτή η μεθοδολογία θα επιτρέψει τον άμεσο εντοπισμό αποτελεσματικών πρακτικών σε γεωργικές εκτάσεις, συμβάλλοντας στον έλεγχο της υποβάθμισης του εδάφους και της ερημοποίησης Επιπλέον, θα συζητηθεί με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δεδομένων Εδάφους (ESDAC) ώστε να συμπεριληφθεί στα εργαλεία παρακολούθησης της ΕΚ ΕΕ, όπως το Σύστημα Δεικτών Ερημοποίησης για τη Μεσόγειο Ευρώπη (DIS4ME).

Φωτογραφίες πιο κάτω: @lifeagroassis