Ο Δρ. Χρήστος Καβαλάρης, Γεωπόνος, Διδάκτορας Γεωργικής Μηχανολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας μας μιλά για την εφαρμογή του έργου AgrOassis, για το πως αντιμετώπισαν οι παραγωγοί αυτό το καινοτόμο έργο και τις προκλήσεις από τις πλημύρες του περασμένου Σεπτεμβρίου. Αναφέρεται επίσης στον τρόπο με τον οποίο οι δράσεις του έργου, όπως η μη κατεργασία εδάφους και η εισαγωγή φυτοφρακτών, όχι μόνο ενισχύουν τα οικοσυστήματα αλλά προσφέρουν μείωση των εξόδων και δυνατότητα αύξησης του εισοδήματος των αγροτών.
Πως αντιμετωπίζουν οι γεωργοί το έργο; Τί τους ενθαρρύνει ή αποθαρρύνει να εμπλακούν;
Το AgrOassis ξεκίνησε ουσιαστικά στη Θεσσαλία τον Ιανουάριο του 2023 με τις ενημερώσεις των παραγωγών στη περιοχή της Καρδίτσας. Πραγματοποιήθηκαν τέσσερις συγκεντρώσεις που παρακολούθησαν συνολικά πάνω από 100 άτομα, κυρίως αγρότες της περιοχής. Έκτοτε ξεκίνησε η συλλογή αιτήσεων από πλευράς παραγωγών για την ένταξή τους στο πρόγραμμα. Οι παραγωγοί ήταν ένθερμοι με τη μέθοδο της απευθείας σποράς και πάνω από τους μισούς, ήθελαν να βάλουν και φυτοφράκτες στα χωράφια. Από τα πλέον ενθαρρυντικά κίνητρα ήταν η δυνατότητα μείωσης του κόστους παραγωγής με την εξοικονόμηση πετρελαίου. Το κόστος των καυσίμων μαζί με τα λιπάσματα είναι τα δύο σημαντικότερα έξοδα για τα σιτηρά και οι παραγωγοί αναζητούν εναγωνίως τρόπους να τα μειώσουν. Το AgrOassis λοιπόν ήρθε στην πιο επίκαιρη στιγμή για να προτείνει βιώσιμες λύσεις. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις για ένα καινοτόμο σύστημα που προτείνει μειωμένη ή και μηδενική καλλιέργεια της γης, μια πρακτική που στο μυαλό των παραδοσιακών γεωργών είναι αδιανόητη, οι παραγωγοί τελικά αγκαλιάσανε με προσδοκία τις προτεινόμενες τεχνικές. Η συλλογή των αιτήσεων έμελλε να ολοκληρωθεί στα τέλη του Οκτώβρη του 2023 αλλά οι πλημύρες Daniel και Elias που σημειώθηκαν το Σεπτέμβριο ανέτρεψαν όλα τα δεδομένα.
Κατά πόσο οι πλημύρες του περασμένου Σεπτεμβρίου επηρέασαν το έργο και εάν ναι σε ποιο βαθμό;
Οι πλημμύρες που προκλήθηκαν από τις δύο αλλεπάλληλες κακοκαιρίες προκάλεσαν δύο κυρίως προβλήματα στην περιοχή. Αφενός χάθηκε η χρονιά. Πολλά χωράφια πλημμύρισαν, τη στιγμή μάλιστα που οι δύο κύριες καλλιέργειες της περιοχής (βαμβάκι και καλαμπόκι) ήταν σχεδόν έτοιμες για συγκομιδή, με αποτέλεσμα οι αγρότες να χάσουν την παραγωγή τους έχοντας μάλιστα κάνει όλα τα έξοδα προηγουμένως. Από την άλλη, όσοι παραγωγοί καλλιεργούσαν χειμερινά σιτηρά δεν μπορούσαν να προχωρήσουν στην καλλιέργεια γιατί τα χωράφια ήταν πλημμυρισμένα, με πολλά φερτά υλικά και υψηλή υγρασία στο έδαφος που δεν επέτρεπε να μπει μηχάνημα για πολλούς μήνες. Το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα που προκάλεσαν οι κακοκαιρίες είναι ότι επηρέασαν και την επόμενη καλλιεργητική περίοδο του 2024 γιατί καταστράφηκε το δίκτυο άρδευσης του ΤΟΕΒ. Οι ζημιές ήταν τόσο εκτεταμένες που ήταν αβέβαιο εάν την επόμενη χρονιά θα υπήρχε νερό για αρδευόμενες καλλιέργειες. Οι παραγωγοί δεν μπορούσαν να κάνουν κανένα σχέδιο μέχρι σχεδόν τον Απρίλιο του 24, όταν με τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του ΤΟΕΒ, αποκαταστάθηκε, έστω και πρόχειρα , σχεδόν το 90% του δικτύου. Όλη αυτή η αναταραχή άλλαξε τις προτεραιότητες και οδήγησε σε παράταση της προθεσμίας υποβολής αιτήσεων για συμμετοχή στο AgrOassιs για ένα έτος (από τον Οκτώβρη του 23 στον Οκτώβρη του 24). Η παράταση αυτή είχε ως συνέπεια επιφορτισμένο έργο για το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας που έπρεπε να αξιολογήσει ή και να επαναξιολογήσει τους αγρούς σε σύντομο χρονικό διάστημα αλλά δεν επηρέασε το χρονοδιάγραμμα του έργου καθώς οι πρώτες σπορές σιτηρών θα ξεκινήσουν το φθινόπωρο του 24, όπως προβλέπονταν στο πρόγραμμα.
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζετε στην εφαρμογή των δράσεων του έργου;
Καθώς οι δράσεις στο χωράφι δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει στη Θεσσαλία, δεν υπάρχουν προβλήματα που να έχουν εντοπιστεί σε πρακτικό επίπεδο. Η μόνη ίσως πρόκληση που αντιμετωπίσαμε είναι να διατηρήσουμε ένθερμους τους παραγωγούς καθώς το διάστημα που μεσολάβησε από την αρχική ενημέρωση μέχρι την υλοποίηση σε συνδυασμό με την απογοήτευση που προκάλεσαν οι ζημιές από τις πλημμύρες, οδήγησαν σε μερική ατόνηση του ενδιαφέροντος.
Έχει δώσει κάτι καινοτόμο το έργο στον αγροτικό κόσμο της Θεσσαλίας;
Το έργο AgrOassis εμπεριέχει μεγάλο βαθμό καινοτομίας με δράσεις όπως η μη κατεργασία του εδάφους για τη σπορά και η εισαγωγή φυτοφρακτών που εκτός από βελτίωση των οικοσυστημικών υπηρεσιών προσφέρει τη δυνατότητα για βελτίωση του εισοδήματος των παραγωγών με την ένταξη ειδών με εμπορεύσιμα προϊόντα που επέλεξε ειδικά για τους σκοπούς του έργου το Εργαστήριο Δενδροκομίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (όπως η συκιά, η χαρουπιά, η τσιτσιραβλιά, η μουριά το φασκόμηλο, η ρίγανη, το σπαράγγι κ.α). Ο συνδυασμός δένδρων, θάμνων και ποωδών θα δημιουργήσει ένα αυτόνομο οικοσύστημα στα περιθώρια των αγρών που αν το AgrOassis καταφέρει να γίνει η αφορμή για μαζική εφαρμογή, θα καταφέρει να αλλάξει ριζικά το μονότονο τοπίο στη περιοχή με την μονοκαλλιέργεια κυρίως βαμβακιού και αραβοσίτου.
Τι άλλο θα θέλατε να προσθέσετε;
Σύμφωνα με το προγραμματισμό του AgrOassis, η Θεσσαλία θα επαναλάβει φέτος τις δράσεις που ξεκίνησαν ήδη στη Κύπρο από πέρσι. Έχοντας αποκομίσει θετικές εντυπώσεις από τα πρώτα αποτελέσματα των Κυπρίων συναδέλφων, συγκεντρώνοντας παράλληλα πολύτιμη εμπειρία και γνώση, η ερευνητική ομάδα του ΠΘ αδημονεί να αναλάβει ενεργό δράση εφαρμόζοντας στο πεδίο, πρακτικές αναγεννητικής γεωργίας που θα ενισχύσουν την ανθεκτικότητα της γεωργίας στη κλιματική αλλαγή.